شهر کویری طبس در غرب استان خراسان جنوبی با لقب بهشت زمین‌شناسی ایران مقصد مناسبی برای گردشگران نوروزی است.
به گزارش پایگاه خبری بازتاب خراسان ، شهری کویری که در غرب استان خراسان جنوبی قرار گرفته، لقب بهشت زمین‌شناسی ایران را به خود اختصاص داده است. این شهر کویری با نام طبس شناخته می‌شود .
شهر طبس متعلق به دوره هخامنشی است. این شهر در دوره پهلوی به فراموشی سپرده شد و در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۳۵۷ زلزله‌ای به بزرگی ۴/۷ ریشتر را تجربه کرد. این زلزله شهر طبس را ویران کرد، اما بعدها بازسازی‌هایی در آن انجام شد.
طبس امروز به عنوان کلکسیونی از پدیده های زمین شناسی و موزه فسیل شناسی و بهشت زمین شناسی ایران شناخته می‌شود.
شهر «طبس» به عنوان سومین ژئوپارک پیشنهادی ایران برای ثبت جهانی در یونسکو مطرح شد. شهرستان طبس به لحاظ مواد معدنی یکی از غنی ترین مناطق ایران از نظر ذخایر معدنی بوده؛ به طوری که بیش از ۲۰۰ نوع ماده معدنی تاکنون در این منطقه کشف شده است.
طبس، شهری کوچک در فلات مرکزی ایران در استان خراسان جنوبی با پیشینه غنی تاریخی و فرهنگی است. این شهر به واسطه اقلیم بیابانی و کویری‌اش، روزهایی بسیار گرم و شب‌هایی بسیار سرد دارد. وجود معادن عظیم زغال‌سنگ در طبس نشان می‌دهند که این شهر در گذشته پوشیده از جنگل و دریاچه‌های بزرگ بوده است. چشمه‌های آبگرم فراوان، کوه‌ها و سنگ‌های رسوبی حیرت‌انگیز و جاذبه‌های تاریخی، طبس را تبدیل به مکانی ایدئال برای دوستداران طبیعت و زمین‌شناسی کرده‌اند. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با دیدنیهای این شهر آشنا کنیم.
کال جنی
کال جنی یا دره جنیان منطقه‌ای رمزآلود در شهر طبس در روستای ازمیغان است. این دره زیبا و پر از شگفتی یکی از جاذبه‌های طبیعی مهم ایران به شمار می‌آید و به گفته بومیان، مکانی است که جن‌ها و ارواح در آن زندگی می‌کنند. در این مقصد مرموز و ترسناک می‌توان به تماشای طبیعت بی‌نظیر یا تمدنی باستانی نشست و تجربه‌ای متفاوت در دل کویر به دست آورد. کال جنی در فهرست آثار طبیعی ملی ایران ثبت شده است و سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی را به‌سمت خود می‌کشاند.
کال جنی در واقع مهم‌ترین بخش ژئوپارک طبس است که بیش از ۵۰ ژئوسایت کوچک‌تر را در بر می‌گیرد. ژئوپارک طبس به‌عنوان سومین پارک زمین‌شناسی ایران، پس از ژئوپارک قشم و ارس در نوبت ثبت در فهرست آثار طبیعی یونسکو قرار دارد. جالب است بدانید که این دره محل سکونت بشر بوده است و بسیاری از افراد آن را نمونه کوچک‌تر «گرند کانیون» در آمریکا می‌دانند. کال جنی برخلاف بیابان‌های اطراف که در طول سال قطره‌ای باران ندارند، پر از آب و آبشار است و آثار فرسایش در آن نشان از این دارند که در گذشته‌های دور رودخانه‌ای پر آب و خروشان از این مکان می‌گذشته است.
روستای ازمیغان
روستای ازمیغان در ۴۰ کیلومتری شمال طبس قرار دارد؛ روستایی سرسبز که با نخلستان‌های بی‌شمار و شالیزارهای برنج در کنار هم، شما را مسحور خود خواهد کرد. چند رودخانه دائمی در این روستا جریان دارند و گذر این رودخانه‌ها از لابه‌لای سنگ‌ها، چشمه‌ها و آبشارهای زیبایی را به وجود آورده است. در سفر به ازمیغان بازدید از تخت عروس را فراموش نکنید. تخت عروس نام سنگ بزرگ سفیدی است که در کف دره‌ای در نزدیکی روستای ازمیغان خودنمایی می‌کند. این سنگ در وسط رودخانه قرار دارد و از آنجا که از دو طرف آن آب در حال حرکت است، به مانند یک تخت به نظر می‌رسد.
مزار سید محمد بن جعفر طیار (آرامگاه برادر زاده امام علی) و آبشار قدمگاه و دو خط نوشته شبیه عربی (از دوره محمد بن جعفر طیار)، دو قلعه تاریخی به نام قلعه دختر و گونه‌های گیاهی وحشی چون درخت انجیر کوهی با ارتفاع ۲۰ متر و قدمت ۳۰۰ ساله از دیگر جاذبه‌های روستای ازمیغان هستند.
چشمه مرتضی علی
چشمه مرتضی علی یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی در شرق شهرستان طبس است که از دامنه‌های جنوبی کوه کش‌سیاه به‌سمت غرب جریان دارد. علت شهرت این مکان علاوه بر سرسبزی و خرمی آن، وجود دو چشمه آب سرد و گرم در کنار همدیگر است؛ دو چشمه‌ای که گاهی تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد و بیشتر با هم اختلاف دما دارند. برای رسیدن به چشمه مرتضی علی کافی است به روستای خرو بروید. جالب است بدانید که بلندترین سد قوسی جهان در انتهای مسیر چشمه مرتضی علی واقع شده که همین مسئله بر شهرت آن افزوده است. در سفر به این چشمه با قبرهای بسیار قدیمی در دیواره‌های تنگه نیز روبه‌رو خواهید شد که متعلق به زرتشتی‌ها هستند.
کویر حلوان
کویر حلوان مقصدی بی‌نظیر برای کویرنوردی در ۹۰ کیلومتری طبس در روستای حلوان است. این کویر با وسعت ۷۵۰ کیلومتر مربع در فهرست آثار طبیعی ملی کشور به ثبت رسیده است. تلاقی تپه‌های ماسه‌ای و ارتفاعات عاشقان از زیبایی‌های کویر حلوان هستند. امروزه تورهای کویرگردی متنوعی در این کویر برگزار می‌شوند که در میان آن‌ها می‌توان به شترسواری، رصد ستارگان، حمام شن، پیاده‌روی روی رمل‌های شنی، آفرودسواری، راندن موتورهای چهارچرخ، کمپینگ و همایش‌های کویرنوردی اشاره کرد.
غار حلوان
غار حلوان در روستای حلوان از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی شهرستان طبس است. سن سنگ‌های این غار تقریبا ۱۶۰ میلیون سال (دوره ژوراسیک میانی) تخمین زده شده است و با توجه به اینکه در غار حلوان بقایای زیادی از استخوان‌های حیواناتی مانند گوسفند، شتر، الاغ و پرندگان دیده می‌شود، زمین‌شناسان احتمال می‌دهند که این مکان پناهگاه حیوانات درنده بوده است.
آبگرم دیگ رستم
آبگرم دیگ رستم در نزدیکی روستای نایبند در ۲۴۰ کیلومتری طبس واقع شده است. این چشمه سبز رنگ با آب سوزان در عرض چند ثانیه دست شما را می‌سوزاند و آب گوگردی آن برای درمان بیماری‌های روماتیسمی و آب‌درمانی مفید است. آبگرم دیگ رستم در فهرست میراث طبیعی ملی به ثبت رسیده است.
رودخانه نمک طبس
رودخانه نمک، دریاچه نمک یا کال نمک در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال غرب شهر طبس و در هشت کیلومتری روستای محمدآباد قرار دارد. در این نقطه، زمین لباسی سفید از جنس بلورهای نمک به تن کرده است؛ گویی هزاران تخم‌مرغ سفید و زیبا در کنار هم روی زمین چیده شده‌اند تا طرح‌های خاص و جالب خلق کنند. جالب است بدانید در گذشته، نمک مردم روستا از همین جا تامین می‌شد.
دشت کویر ایران
دشت کویر ایران، کویر مرکزی یا صحرای عظیم نمک، بیابانی وسیع است که در دل فلات ایران جای گرفته است. این بیابان تقریبا ۸۰۰ کیلومتر طول و ۳۲۰ کیلومتر عرض دارد و گل‌ولای و باتلاق‌های نمک سطح آن را پوشانده‌اند. از دشت کویر به‌عنوان یکی از قطب‌های حرارتی زمین نیز یاد می‌کنند؛ زیرا دمای هوا در روزها گاهی به ۵۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و اختلاف دما در طول روز و شب ۷۰ درجه می‌شود. طبق نظریه زمین‌شناسان، ده‌ها میلیون سال قبل دریاچه آب‌شوری این بیابان را در برگرفته بود و قلمرو کوچکی را احاطه می‌کرد که هم‌اکنون در مرکز ایران واقع شده است. پس از خشک شدن آب این دریاچه، لایه‌ای از نمک به ضخامت ۶ تا هفت کیلومتر در این ناحیه تشکیل شد.
کویر رباط خان
کویر رباط خان یا ریگ شتران در نزدیکی شهر یزد و غرب طبس قرار دارد. این کویر یکی از ژئومورفوسایت‌های ایران است و ارزش علمی بالا و تنوع ژئومورفولوژیکی دارد. کویر رباط خان پوشیده از ریگزار است و بیشترین طول آن ۸۰ و عرض آن ۷۰ کیلومتر است. تپه‌های این کویر کوتاه هستند و بلندترین ارتفاع آن‌ها به ۵۰ متر می‌رسد. ریگ شتران مانند دو شاخ گاو است که در وسط آن دریاچه نمک خور قرار دارد. کویر رباط خان مکانی فوق‌العاده برای تجربه کویرنوردی، لذت بردن از سکوت و آرامش و رصد ستارگان و تماشای آسمان زیبا است.
دره کال سردر
دره کال سردر در ۲۵ کیلومتری شرق طبس و در رشته کوه شتری واقع شده است. جاده دسترسی به این جاذبه آسفالت است و از کنار دریاچه سد نهرین و داخل روستای توریستی خرو می‌گذرد. دیواره‌های بلند دره، حفره‌ها و کانال‌های داخل این دره با نظم خاصی بنا شده‌اند. قدمت این حفره‌ها که به آن‌ها خانه گبر نیز گفته می‌شود به دوره ساسانیان یعنی حدود ۱۵۰۰ سال قبل بازمی‌گردد.
جنگل سنو
جنگل سنو با اراضی کوهستانی در ارتفاعاتی صعب‌العبور قرار دارد و به‌دلیل منابع آب محدود، خشکی و شوری خاک، پوشش گیاهی آن متشکل از گیاهان شورپسند است. جنگل سنو از نظر گیاهان دارویی نیز اهمیت دارد و حدود ۸۰۰ گونه گیاهی با خواص درمانی در این منطقه یافت می‌شوند. جالب است بدانید که جنگل‌های دست‌کاشت با پوشش درختچه‌ای و درختی از جمله گز، اسفناج وحشی (آتریپلکس) و تاغ برای کاهش توفان‌های کویری و تثبیت شن‌های روان در این جنگل کاشته شده‌اند؛ گیاهانی از گونه‌های کویری که می‌توانند در برابر کم‌آبی، توفان‌های شدید و وزش شن‌های روان پایداری کنند.
موزه مردم شناسی طبس
موزه مردم‌شناسی طبس در محل موقوفه عمادالملکی به مساحت چهار هزار و ۴۰۰ مترمربع و در فضایی با زیربنای ۶۰۰ مترمربع در دو بخش نمایش پیکره‌ها و سالن‌های ویترینی راه‌اندازی شده است. در این موزه می‌توانید با برخی از مشاغل و ابزار و لوازم کاربردی معیشتی مردم این منطقه در گذشته آشنا شوید.
باغ گلشن
باغ گلشن یکی از زیباترین باغ‌های ایرانی است که هفت هکتار مساحت، ۲۶۶ متر طول و ۲۶۰ متر عرض دارد و تقریبا مربع شکل است. در میان این باغ، استخر نسبتا بزرگی وجود دارد که دارای سه فواره طبیعی است. باغ گلشن اوایل قرن سیزدهم هجری قمری یعنی اواخر حکومت لطفعلی خان زند و در بحبوحه به قدرت رسیدن آقامحمدخان قاجار ساخته شده است. آب این باغ از به هم پیوستن چند رشته قنات به یکدیگر، در اطراف شهر طبس تامین می‌شود. در گذشته، آب این قنات‌ها ابتدا وارد باغ گلشن می‌شد و پس از عبور از باغ، شهر طبس را سیراب می‌کرد.
باغ گلشن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تنها ساختمان این باغ، ساختمان سردرب است؛ عمارتی دو طبقه که یک زیرزمین کوچک نیز دارد. طبقه اول این عمارت شامل تالاری بزرگ و ایوانی برای مشاهده مناظر باغ و شهر می‌شود که دو ستون بر زیبایی آن افزوده‌اند. البته ساختمان سردرب، در زلزله ویرانگر شهریور ۱۳۵۷ به‌طور کامل از بین رفت و ساختمان کنونی با توجه به نقشه ساختمان سابق بازسازی شده است.
امامزاده حسین بن موسی
امامزاده حسین بن موسی بن کاظم یکی از مقاصد مذهبی طبس و از آثار ثبت شده ملی است. این بنای مذهبی در زلزله ویرانگر طبس در سال ۱۳۵۷ ویران شد و پس از آن، آستان قدس رضوی اقدام به بازسازی آن کرد. محققان و تاریخ‌شناسان معتقد هستند که ایشان برادر تنی حضرت رضا (ع) و فرزند امام موسی کاظم (ع) هستند. در اطراف صحن این امامزاده اتاقک‌های متعددی با آشپزخانه بزرگ، سرویس بهداشتی و حتی حمام برای اقامت زائران و مسافران تعبیه شده است.
سد شاه عباسی
سد یا طاق شاه عباسی در انتهای مسیر چشمه مرتضی علی، با ۶۰ متر ارتفاع لقب قدیمی‌ترین سد قوسی جهان را به خود اختصاص داده است؛ البته این تنها لقب سد شاه عباسی نیست. این سد برای ۵۵۰ سال بلندترین سد جهان نیز بوده است. این اثر تاریخی با قدمتی از دوره صفوی نازک‌ترین سد جهان نیز است که به‌منظور مهار رگبارهای فصلی بنا شد. سد شاه عباسی در روستای خرو قرار دارد؛ سدی زیبا و مستحکم که در دره کانونی باریک و متشکل از صخره‌های آهکی واقع شده است.
ارگ طبس
ارگ طبس یا کهن دژ با قدمتی از هزار سال قبل یکی از آثار ملی ایران است که از بناهای تاریخی طبس به شمار می‌آید. این ارگ در طول تاریخ، دچار حوادث و آسیب‌هایی شده و بارها تحت بازسازی قرار گرفته است. در یکی از این بازسازی‌ها در سال ۱۲۱۶ هجری قمری، سنگ‌نوشته‌ای نصب شد که تا چند دهه پیش بر سر در ارگ قرار داشته است.
روستای کریت
روستای کریت در جنوب شهر طبس واقع شده است و در گذشته با نام کری یا کرین شناخته می‌شد. آب انبارها با معماری مخروطی و هشت ضلعی در بالا و وسط روستا، حمام، مسجد قدیمی، سد تاریخی قوسی کریت با قدمتی از هزار سال قبل، کاه‌شور (خانه‌ای قدیمی که دامداران کاه مورد نیاز دام‌های خود را در آن می‌ریختند تا خاک آن گرفته شود) و قبرهای سپردنی از جمله جاذبه‌های این روستا هستند. قبرهای سپردنی به‌جای اینکه در زمین حفر شوند، روی زمین قرار دارند؛ به این صورت که یک اتاقک روی جسد تعبیه می‌شد.
روستای اصفهک
روستای اصفهک در بخش دیهوک شهرستان طبس قرار دارد. این روستا یکی از مناطق تاریخی در استان خراسان جنوبی با بافتی از خشت و گل است که به‌عنوان یک مقصد گردشگری جذاب و تاریخی شناخته می‌شود. روستای اصفهک با قدمتی از ۴۰۰ سال پیش، آب و هوایی معتدل و خنک دارد و وجود درختان نارنج و زمین‌های کشت زعفران در کنار چند قنات پر آب نظیر عباس آباد، توکل آباد، ده نو و اسکندر آباد در آن، فضایی طبیعی و سرسبز در آن خلق کرده‌اند.
در سفر به اصفهک بازدید از جاذبه‌های تاریخی چون مسجد جامع با معماری بومی کویری (با یک گنبد کاه گلی و چند پنجره کوچک)، حمام قدیمی روستا (با سکویی برای نشستن، سربینه، درگاه‌های کوتاه و حوضی در وسط) و رصدخانه کویری (متشکل از سه دیواره آجری) را از دست ندهید.
روستای نایبند
روستای نایبند طبس با معماری پلکانی و قدمت هزار ساله به ماسوله کویر مشهور است. این روستا که بیشتر به یک جزیره سبز در میان کویر شباهت دارد، در جنوب شهرستان طبس و در کنار جاده طبس - راور واقع شده و مشرف به کویر لوت و در دامنه کوهستان است. این روستا به‌دلیل داشتن بافت سنتی و خشتی، درختان مرکبات و نخل و چشم‌اندازی دیدنی، برج‌های دیده‌بانی، چشمه‌های آبگرم و سرد، حیوانات خاص نظیر یوزپلنگ آسیایی و غیره مکانی جذاب برای گردشگران است.
قلعه اسماعیلیان
قلعه اسماعیلیان با قدمتی از دوره سلجوقیان از قلعه‌های معروف فرقه اسماعیلیان به شمار می‌آید. این قلعه میان دو کوه بنا شده و محل آموزش فداییان اسماعیلی در قرن پنجم هجری بوده است. قلعه اسماعیلیان در دامنه‌های کوه‌شتری، در مجاورت روستای خراوان و در ۴۰ کیلومتری شرق طبس قرار دارد؛ قلعه‌ای که خرابه‌ای بیش نیست و تنها یک آب‌انبار آن سالم باقی مانده؛ اما با این حال عظمت آن همچنان پابرجا است. این قلعه در گذشته طوری طراحی شده بود که نه از بیرون قابل تسخیر باشد و نه کسی بتواند از آن فرار کند.
کاروان سرای خان
کاروان‌سرای خان در روستای رباط خان و در مسیر جاده قدیم طبس به یزد قرار دارد. بنای این کاروان‌سرا چهارگوش است و هر ضلع آن ۵۲ متر طول دارد. یکی از ویژگی‌های متمایز معماری کاروان‌سرای خان، مجموعه بادگیر و گنبد شاه‌نشین آن است. به‌علاوه، وجود دو طاق در دو گوشه محل اتصال این حجم به بنا، بر زیبایی و استحکام آن افزوده است.
برج هادرباش
برج هادرباش در نخلستان‌های قدیمی طبس قرار دارد؛ ساختمانی عجیب که از خشت و گل ساخته شده است. دلیل ساخت این برج، مراقبت از نخلستان در برابر هجوم غارتگران و حیوانات موذی بوده است.
ایسکانیوز
