«رَغِز» راه باریکه‌ای است که صیادان هوبره در منطقه زیرکوه با استفاده از شاخه‌‍‌های تاغ ایجاد می‌کنند تا تله‌های زنده گیری در آن جانمایی شود، این اقدام آنها نه تنها تهدیدی برای پرنده در حال انقراض است بلکه با شکستن تاغ‌ها به عرصه‌های منابع طبیعی نیز آسیب می‌زنند.
به گزارش بازتاب خراسان کشور ایران به علت اقلیم متنوعی که دارد همواره محل زیست انواع گونه‌های جانوری از جمله پرندگان بوده است، بر این اساس در دشت‌ها، نواحی بیابانی مرکز تا شرق کشور که پوشش گیاهی پراکنده دارد، پرنده ای خجالتی، حساس و متعهد به زندگی زناشویی زندگی می‌کند که به مرغ بمب افکن کویر نیز معروف است؛ این پرنده هوبره نام دارد.
نحوه مبارزه، معرف هوبره به عنوان بمب افکن کویر است؛ زیرا بسیاری از پرندگان شکارچی همچون عقاب و شاهین در شکار این گونه جانوری محکوم به کوری هستند.
هوبره اگر در هنگام پرواز با خطر حمله یک پرنده شکاری روبه‌رو شود، مدفوع چسبناک خود را مانند بمب به سمت منبع خطر پرتاب می‌کند اما اقبال به شکار توسط انسان‌ها برای این پرنده زیاد است.
غیر ممکن است که فردی به هوبره نگاه کند و در همان نگاه اول، عاشقش نشود؛ اصل ماجرا از همین جا شروع می‌شود؛ زیبایی خیره کننده او هر جنبنده‌ای را سر ذوق می‌آورد.
همین زیبایی خیره کننده هوبره را به طلای زنده بیابان هم معروف کرده است از همین رو مشتریان و طرفداران زیادی در کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد که این امر باعث شده سودجویان و قاچاقچیان، بدون در نظر گرفتن خطر انقراض این پرنده با ارزش، آن را شکار کنند.
کاهش شدید جمعیت هوبره در دهه‌های اخیر باعث شده تا اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی، این گونه با ارزش را در رده حفاظتی آسیب پذیر قرار دهد.
دشت پطرگان واقع در شهرستان زیرکوه خراسان جنوبی و هم مرز با کشور افغانستان یکی از مهمترین زیستگاه‌های هوبره در کشور محسوب می‌شود. زیستگاهی که هوبره‌های بومی و مهاجر را در خود جای داده است.
قاچاق هوبره یکی از مهمترین عوامل کاهش جمعیت این پرنده زیباست که دهه اخیر به شدت در خراسان جنوبی رواج پیدا کرده؛ به طوری که این استان مهمترین منطقه قاچاق هوبره در کشور است.
شکار هوبره اشتغال کاذب در زیرکوه
رئیس نمایندگی حفاظت محیط زیست شهرستان زیرکوه یکی از دلایل افزایش قاچاق هوبره در این شهرستان را ضعیف بودن اقتصاد مردمان بومی منطقه اعلام کرد و گفت:از طرفی قیمت بالای این پرنده زیبا و در معرض خطر باعث وسوسه بومیان منطقه شده و به دنبال زنده گیری آن با نصب تله‌های مخصوص هستند.
محمد رضا جوان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا ادامه داد: این امر موجب ایجاد اشتغال کاذب در منطقه مرزی زیرکوه شده که بیشتر دشت کریزان، بمرود، شاهرخت و پترگان را شامل می‌شود.
وی با اشاره به حرکت گله‌ای هوبره‌ها در فصول مختلف سال بیان کرد: به دلیل همجواری زیرکوه با شهرستان خواف همه ساله هوبره مورد هجوم شکاچیان قرار گرفته لذا باید از این موضوع به نحوی جلوگیری کرد.
طلای زنده بیابان در تنور خوشگذرانی شاهزادگان عرب
رئیس نمایندگی حفاظت محیط زیست شهرستان زیرکوه با تاکید بر اینکه هوبره در کنترل آفات کشاورزی هم نقش موثری دارد افزود: با شکار هوبره در برخی سال‌ها همچون امسال شاهد طغیان ملخ‌ها در دشت‌های زیرکوه هستیم که خسارت به مراتع، دامداران و کشاورزان وارد می‌کند.
وی همچنین تله گذاری را عاملی برای به دام افتادن دیگر گونه‌های جانوری در معرض انقراض عنوان کرد و گفت: زاغ بور، گربه و روباه شنی در این منطقه زیست می‌کنند که تله‌های زنده گیری تهدیدی برای آنها محسوب می‌شود.
جوان با این وجود یکی از مهمترین آسیب زنده‌گیری هوبره را ایجاد رغز دانست و افزود: این راه باریکه‌ها به طول دو تا پنج کیلومتر، ردیف‌هایی است که با تاغ‌های شکسته به صورت مانع ایجاد می‌شود و در این ردیف‌ها حدود ۱۰ تا ۲۰ تله کار می‌گذارند.
وی با اشاره به اینکه شکارچیان بومی و خریداران غیر بومی از شهرهای حاشیه خلیج فارس هستند ادامه داد: هوبره‌ها از طریق کانتینرهایی که از مرز دوغارون و معدن سنگان خواب به بنادر کشور می‌روند جاساز شده و هر هوبره ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون ریال قیمت دارد اما وقتی به دست اعراب می‌رسد قیمت آن به یک میلیارد ریال هم می‌رسد.
رئیس نمایندگی حفاظت محیط زیست شهرستان زیرکوه یادآور شد: از ابتدای سال حدود ۳۷ قطعه هوبره کشف و در مناطق امن و زیستگاه‌هایی که محیط بانان اشراف بیشتری دارند رها سازی شده‌اند.
صیادان هوبره آفت جنگل‌های تاغ
چالش جدید خراسان جنوبی در بحث قاچاق هوبره ضربه عرصه‌های منابع طبیعی و از بین بردن جنگل‌های دست کاشت تاغ است که رئیس اداره فرمانده یگان حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی نیز نسبت به آن هشداد داد و گفت: اگر با این شیوه سودجویان به دنبال قاچاق هوبره باشند تا چند سال آینده اثری از جنگل‌های تاغ در دشت پترگان که سال‌ها برای رشد آن انتظار کشیده ایم نخواهد ماند.
سعید ارشادی با اشاره به اینکه محیط زیست و نیروی انتظامی در منطقه دست یاری فشرده اند و این امر به شناسایی تله‌ها کمک شایانی کرده است افزود: با توجه به تهدیدی که این اقدام برای عرصه‌های منابع طبیعی دارد نیاز است که گشت‌های منابع طبیعی برای شناسایی افراد و معرفی به دستگاه قضا فعال‌تر شود.
وی تشدید نظارت‌ها را در کاهش قاچاق و شناسایی تله‌های زنده گیری موثر دانست و گفت: پرنده‌های شکاری و به خصوص هوبره همزمان با شروع فصل سرما از مناطق شمالی به دشت‌های مرکزی و شرق مهاجرت می‌کنند لذا در این فصل شاهد افزایش جمعیت هوبره در شهرستان‌های زیرکوه، درمیان، سربیشه و نهبندان هستیم.
ناآگاهی مردم محلی از آسیب قاچاق هوبره
رئیس اداره فرمانده یگان حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی ادامه داد: شهرستان‌های مرزی خراسان جنوبی که زیستگاه اصلی هوبره محسوب می‌شوند گستردگی زیادی دارند از طرفی قاچاقچیان هوبره با پهن کردن دام و ترغیب صیادان محلی، اقدام به سوء استفاده از این گونه جانوری در معرض انقراض می‌کنند.
وی بیان کرد: طمع مردم محلی به درآمد ناشی از فروش هوبره باعث افزایش تله گذاری‌ها شده لذا اغلب به خاطر آگاهی نداشتن از خطرات و تهدیدات به سمت این کار می‌روند.
ارشادی کمبود محیط بان در استان را یادآور شد و افزود: با این وجود در راستای جلوگیری از قاچاق هوبره تفاهم نامه‌ای با نیروی انتظامی و مرزبانی به امضا رسیده و با آموزش جوامع محلی تلاش کرده ایم قاچاق این گونه جانوری در معرض انقراض را کاهش دهیم.
وی تاکید کرد: برای صید هوبره صیادان با استفاده از پوشش گیاهی منطقه که بیشتر درختان تاغ است مانع ایجاد کرده و در اصطلاح محلی به آن رغز می‌گویند.
رئیس اداره فرمانده یگان حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه رغزها به طول ۱۰۰ تا ۵۰۰ متر به شکل یک راه باریکه ایجاد و تله‌ها را جانمایی می‌کنند لذا از آنجا که پرنده هوبره نمی‌تواند از مانع عبور کند در دام می‌افتد گفت: در بازدید از مناطق مشاهده کردیم این رغزها آسیب جدی به پوشش گیاهی مناطق بیایانی و مرزی وارد کرده که از صید هوبره برای محیط زیست می‌تواند اهمیت بیشتری داشته باشد.
وی ادامه داد: همیشه موضوع هوبره و قاچاق آن برجسته شده اما انتظار می‌رود منابع طبیعی استان هم اقدام ویژه برای جلوگیری از آسیب به پوشش گیاهی انجام دهد چون بازسازی این امر کار مشکلی است و در افزایش ریزگردها می‌تواند اثر داشته باشد.
ارشادی همچنین به تفاهم نامه همکاری مشترک با محیط زیست خراسان رضوی اشاره کرد و گفت: ماموریت‌های مشترکی بین ۲ استان انجام و منجر به کشف هوبره شده و رزمایشی هم با همکاری منابع طبیعی و دیگر ارگان‌ها برای جمع آوری تله برگزار خواهد شد.
وی تاکید کرد: سود اقتصادی مهمترین انگیزه برای صید و قاچاق هوبره است چون هر قطعه پرنده بین جوامع محلی بیش از ۵۰ میلیون ریال خرید و فروش می‌شود.
جریمه میلیاردی برای قاچاق هوبره
رئیس اداره فرمانده یگان حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی بر مسئله آموزش در جوامع محلی تاکید کرد و ادامه داد:حفاظت از محیط زیست یک وظیفه عمومی است لذا نیاز به همکاری همه نهادها و مردم داریم و حتی آموزش و پرورش هم می‌تواند در این زمینه نقش داشته باشد.
وی از افزایش نرخ جریمه ضرر و زیان به حیات وحش و گونه‌های جانوری خبر داد و گفت: قاچاق هر قطعه هوبره یک میلیارد و ۱۸۰ میلیون ریال جریمه دارد که شکارچی باید پرداخت کند.
ارشادی با اشاره به آسیب رغزها به عرصه‌های منابع طبیعی نیز گفت: در جرایم ضرر و زیان به محیط زیست این موضوع دیده نشده لذا نیاز است که منابع طبیعی هم ورود جدی داشته باشد و با افزایش گشت‌ها افراد را حین ارتکاب جرم دستگیر کنند تا مقام قضایی بهتر بتواند حکم بازدارنده صادر کند.
خراسان جنوبی دارای ۱۲ منطقه چهارگانه شامل ۹ منطقه حفاظت شده درمیان و سربیشه، آرک و گرنگ، شاسکوه، مظفری، باقران، کمر سرخ، پطرگان، استند و پلنگ آباد و سه پناهگاه حیات وحش نای‌بندان طبس، کجی نمکزار نهبندان و رباط شور است.
