«چراغ برات» سنت کهن ایرانی است که امروزه با رویکرد مذهبی پیوند خورده، تا آنجا که در خراسان جنوبی کمتر کسی است که بدان پایبند نبوده و در این روز بر مزار اموات حاضر نشود اما آسیب‌های این مراسم به مذهبی بودن آن لطمه وارد کرده است.
به گزارش پایگاه خبری بازتاب خراسان ، ماه شعبان و شادمانی‌هایش برکات فراوانی برای زندگان و حتی اموات به همراه دارد و زمانی هم که به نیمه نزدیک می شود در خراسان جنوبی فانوس «چراغ برات» در شهر و روستا روشن می شود در این مراسم افراد خود را بر سر مزار اموات شان حاضر می شوند و بر اساس رسمی کهن انواع نان های سنتی مانند روغن جوشی و کماچ و… برای خیرات تدارک می بینند.
اما آیین «چراغ برات» یا «آتش برات» از رسوم پسندیده مذهبی در استان است که به منظور زنده نگه داشتن یاد عزیزان از دست رفته برگزار می شود اما این سنت حسنه گرفتار آفت ها و آسیب هایی مانند تجمل گرایی، چشم و هم چشمی و… شده است.
در چند سال گذشته به دنبال شیوع کرونا و اعمال محدودیت ها هر چند از رنگ و لعاب سفره های تشریفات در روز برات بر سر مزار مردگان کاسته شده اما هنوز فرهنگ جایگزینی این سفره ها با کمک به موسسات خیریه و نهادهای حمایتی جانیفتاده است.
پرهیز از اسراف
مدیر کل تبلیغات خراسان جنوبی گفت: یکی از آداب و رسوم خیلی خوبی که در بین مردم استان خراسان و خراسان جنوبی مرسوم است زیارت اهل قبور است علاوه بر این که در طول سال و در شب های جمعه این کار انجام می شود در مناسبت های خاص هم این کار انجام می شود که کار بسیار خوبی است و به هر حال معتقدیم که ارواح با زنده ها مرتبط هستند.
حجت الاسلام «رضایی» ادامه داد: در یکی از مناسبت هایی که مردم اهتمام بیشتری برای حضور بر سر مزار اموات دارند در آستانه ولادت منجی بشریت و ماه مبارک رمضان است در همین ایام که برات هم نامیده می شود زیارت اهل قبور بسیار محترم است از قدیم هم رسم بوده یک ظرف خرما و شکلاتی می بردند و افرادی هم که برای فاتحه خوانی می آمدند پذیرایی می کردند اما این کار خوب در این سال های اخیر در گیر یک سری آسیب ها شده است و در واقع از مسیر اصلی خود منحرف شده است در حقیقت در کنار اموات اسراف زیاد می شود درست است که برای شادی اموات و صدقه این کار انجام می شود اما باید خیلی مواظب باشیم گرفتار اسراف نشویم به خصوص در این شرایط که نیازمندان بسیاری در جامعه هستند به ریز و به پاش هایی داریم که هم چهره آرامستان ها را آلوده می کند و هم بعضی متکدی ها که می آیند فضای خوبی را ایجاد نمی کند.
به گفته وی کنار اسراف آسیب دیگری که بسیار جدی هم هست مربوط به چشم و هم چشمی است که برخی افراد با پهن کردن سفره های رنگی امکان دارد باعث شرمندگی افرادی که بضاعت کمتری دارند و توانایی پهن کردن این سفرها را برای امواتشان ندارند شوند.
نیازمندان را دریابیم
مدیر کل تبلیغات خراسان جنوبی با تاکید بر این که فردی که از دنیا می رود همه افراد خانواده می خواهند کاری برایش انجام دهند خوب چرا این کمک ها سامان دهی نشود افزود: افرادی که تصمیم دارند برای اموات خود خیرات کنند، ابتدا نیازمندان واقعی که در محله یا فامیل وجود دارد را شناسایی و مبالغ در نظر گرفته شده برای حضور در مزار درگذشتگان را به این افراد اختصاص دهند یا در بنای خیر مانند مسجد، درمانگاه، بیمارستان، مدرسه سازی و… هزینه کنند چرا که به طور حتم این موارد باقیات الصالحات است.
حجت الاسلام رضایی اضافه کرد: چنان چه افراد هزینه های روز برات را صرف امور خیر کنند تاثیر بیشتری خواهد داشت هر چند این موضوع در برخی شهرها و روستاها دیده می شود و افراد به طور گروهی اعلام می کنند که قصد هزینه کرد در ساخت بنای عام المنفعه یا کمک به نیازمندان واقعی در قالب تهیه سبد کالا دارند، اما برای فراگیر شدن بین همه نیاز به فرهنگ سازی دارد.
سه روز برات
یک پژوهشگر و کارشناس مسائل فرهنگی هم به نکوداشت ۱۵ شعبان از زمان های گذشته اشاره کرد و گفت: در خراسان جنوبی به ماه شعبان «برات» گفته می شود و «چراغ برات» یا «آتش برات» یک سنت کهن ایرانی است که در گذشته ها انجام می شد و مردم آن روز را قدر دانسته و به عبادت و توزیع نذورات می پرداختند.
دکتر «زنگویی» با اشاره به آغاز این مراسم در بیرجند از دو سه روز مانده به نیمه شعبان افزود: روز دوازدهم «برات غریبان» برای افراد از یاد رفته، روز سیزدهم «برات شهیدان» به یاد شهدای اسلام و کربلا و روز چهاردهم «برات مردگان» است که در این روز مردم استان به ویژه آن ها که برای سال اول عزیزی از دست داده اند، براساس سنت دیرینه بر سر مزار درگذشتگان حاضر و بعد از خواندن فاتحه پذیرایی می شوند.
او برات را فرصتی برای وحدت، گردهمایی، یاد گذشتگان، بخشش، انفاق، صله رحم و ظرفیتی به منظور کمک و دستگیری از فقرا و نیازمندان دانست و افزود: امروزه این مراسم دچار آسیب هایی شده است که یکی از آن ها رعایت نشدن برخی حریم هاست.
به گفته وی، در گذشته آقایان صبح و بانوان عصر در مراسم برات درگذشتگان حاضر می شدند و به نوعی حریم ها رعایت می شد اما امروزه برخی با وضعیت نامناسب در این مکان ها حضور می یابند و به جای این که این مکان ها محلی برای یاد مرگ، قیامت و حساب و کتاب و عبرت گرفتن باشد به مکانی برای غفلت و… تبدیل شده است.
میدان رقابت برخی ها
او رقابت کردن برخی در این مراسم را از دیگر آسیب ها دانست و تصریح کرد: برخی در گذاشتن تنقلات و سفره آرایی این مراسم با هم به رقابت می پردازند و دچار اسراف می شوند در حالی که این کار باید با اخلاص و برای کسب رضای خدا و طلب مغفرت انجام شود.
به اعتقاد وی، برخی نذورات ضایع کردن ثروت است چرا که بخش عمده ای از هزینه کرد این مراسم تبدیل به حلوا، شیرینی و… می شود و افراد کمی از آن استفاده می کنند و قسمتی به متکدیان بر می گردد بنابراین اگر مردم این هزینه ها را در قالب نذورات پاک برای فقرای نیازمند بسته بندی کنند یا در قالب پول به موسسات یا مراکز خیریه بدهند، تاثیر بیشتری خواهد داشت
