ثبت تمدن قناتی در خراسانجنوبی می‌تواند حافظ فرهنگ و تمدن دیرینه منطقه باشد.
به گزارش خبرگزاری بازتاب خراسان ؛ قنات یکی از سرمایه‌های گرانبهایی بوده که از گذشتگان برای نسل امروز به یادگار مانده است.
قنات‌ها یکی از قدیمی‌ترین سازه‌های آبی محسوب می‌شوند که گذشتگان برای تأمین آب مصرفی و کشاورزی خود از آن استفاده می‌کردند.
گذشتگان برای حفر قنوات بسیار خلاقانه و مهندسی‌وار عمل می‌کردند و برای ایجاد یک قنات زحمات زیادی را متحمل می‌شدند چراکه در برخی قنوات که دارای طول بزرگی هستند، چاه‌هایی در مسیر قنات حفر می‌کردند.
امروز به سبب خشکسالی‌های پی‌درپی و حفر چاه‌های عمیق بسیاری از قنات‌ها خشک شدند و یا در حال خشک شدن هستند.
همچنین ریزشی بودن بدنه قنوات، پر شدن قنات بر اثر سیلاب گرفتگی، پایین افتادن سطح آب زیرزمینی، گرفتگی در اثر رسوبات مواد محلول در آب و زیان‌های ناشی از زلزله می‌توانند در کاهش و بی‌آبی قنوات مؤثر باشند.
می‌توان با ایجاد بندهای خاکی در مسیر قنوات آن‌ها را تغذیه کرد و از نابودی کامل آن‌ها تا حدودی جلوگیری کرد، چراکه آن‌ها سرمایه گذشتگان ما بوده و باید در حفظ و نگهداری از آن‌ها تمام توان خود را به کار گیریم.
خراسانجنوبی نخستین استان دارای قنوات بی‌شمار
به جرأ‌ت می‌توان ادعا کرد در دنیا کشوری که بتواند در هنر آبیاری با ایران مقایسه شود وجود ندارد.
خراسانجنوبی با داشتن قنوات بسیار یکی نخستین استان‌های دارای قنوات در کشور بوده که برخی از آن‌ها در آثار ملی و جهانی ثبت شده است.
ثبت قنوات در آثار ملی می‌تواند تأثیر فراوانی بر رونق اقتصادی یک منطقه داشته باشد، چراکه حضور گردشگران در آن منطقه را سبب می‌شود.
همچنین می‌توان با ثبت آثار ملی از فرهنگ و تمدن یک منطقه نیز پاسداری کرد و آن فرهنگ را گسترش داد.
علی بخشی، یکی از اهالی روستای نوغاب امروز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس از بیرجند، اظهار داشت: این روستا دارای سه قنات فعال است.
وی با بیان اینکه این قنوات یک‌هزار و ۲۰۰ نفر را پوشش می‌دهد، تصریح کرد: می‌توان این قنوات را در آثار ملی ثبت کرد تا هنر نیاکان ما ماندگار شود.
لزوم توجه به قنوات در حوزه کشاورزی
این فرد گفت: آب این قنوات برای کشاورزی استفاده می‌شود و کشاورزی منطقه را رونق داده است.
علی دلداری، یکی از اهالی روستای بویک نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس از بیرجند، اظهار داشت: این روستا دارای دو قنات بوده که برای کشاورزی از آن‌ها استفاده می‌شود.
وی با بیان اینکه یکی از قنوات در داخل روستا وجود دارد، تصریح کرد: از آب این قنات برای نوشیدن و سایر مصارف مانند شستشو نیز استفاده می‌شود.
این فرد با بیان اینکه خشکسالی و مسدود شدن راه قنوات، قنات بیرون از روستا را تا چند سال گذشته بی‌آب کرده بود، یادآور شد: با همکاری و کمک اهالی این قنات احیا شد و اکنون با آب اندکی که دارد بخشی از نیاز کشاورزی اهالی را مرتفع می‌کند.
دلداری با بیان اینکه ثبت قنات در آثار ملی خواسته بسیاری از اهالی است، ادامه داد: با این روش روستا تبدیل به یکی از قطب‌های گردشگری می‌شود و در این وضعیت بداقتصادی و کمبود محصولات کشاورزی می‌تواند دلگرمی خوبی برای مردم باشد.
محمد برشان، پژوهشگر و محقق قنات و تمدن قناتی امروز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس از بیرجند، اظهار داشت: ایران با ۳۴ هزار قنات در دنیا رتبه نخست را دارد.
وجود بیش‌از ۶ هزار قنات در خراسانجنوبی
وی با بیان اینکه این تعداد قنات در ایران دایر هستند، تصریح کرد: قنات‌ها در تمدن ایران نهفته است.
پژوهشگر و محقق قنات و تمدن قناتی از وجود ۶ هزار و ۶۰۰ قنات در خراسانجنوبی خبر داد و یادآور شد: بیشترین تخریب قنات‌ها در این استان صورت گرفته است.
برشان با بیان اینکه بیشترین مهاجرت‌های روستایی در خراسانجنوبی به سبب خشک شدن قنات انجام شده است، ادامه داد: بیشترین صدمات خشکسالی در سال‌های اخیر در قنوات بشرویه و منطقه ارسک بوده است.
وی با بیان اینکه قنات بلده فردوس ثبت جهانی شده است، متذکر شد: مقدمه ثبت جهانی قنات شاهیک قاین انجام شده است.
پژوهشگر و محقق قنات و تمدن قناتی با بیان اینکه به لحاظ تمدن قناتی میراث فرهنگی وارد می‌شود، افزود: قنوات عظمت تمدن را حفظ می‌کند ولی به لحاظ مرمت و آواربردای میراث فرهنگی نمی‌تواند دخالت کند.
برشان با بیان اینکه در سال ۹۵ قنات بلده فردوس ثبت جهانی شده و مقدمات ثبت جهانی قنات شاهیک فراهم شده است، اضافه کرد: در آبان‌ماه گذشته ثبت تمدن قناتی بشرویه نخستین پروسه ثبت تمدن قناتی در خراسانجنوبی شکل گرفت.
ثبت تمدن قناتی طبس
وی با بیان اینکه در اوایل اسفندماه جاری ثبت تمدن قناتی طبس انجام شده است، تصریح کرد: طبس با وجود جایگاه تاریخی خود نسبت به ثبت تمدن قناتی بی‌توجه بوده است.
پژوهشگر و محقق قنات و تمدن قناتی با بیان اینکه دفتر ثبت تمدن قناتی طبس و بشرویه افتتاح شده است، ادامه داد: در طبس دبیرخانه گردشگری کشاورزی نیز ایجاد شده است.
برشان وظیفه دفتر ثبت تمدن قناتی را جمع‌آوری آمار و اطلاعات در حوزه ثبت ملی دانست و افزود: در بشرویه ۹۰ درصد این امر انجام شده است.
وی با بیان اینکه اقدام کارشناسی در ثبت جهانی قنوات استان انجام نشده است، متذکر شد: آسیب‌شناسی قنات‌ها باید در استان انجام و مدیریت قنات‌ها از حالت چندگانه خارج شده و نظم واحدی داشته باشند.
پژوهشگر و محقق قنات و تمدن قناتی شاخص ویژه قنات بشرویه را آسیاب‌ها عنوان و اضافه کرد: قنات خیرآباد طبس باید دایر باشد و تأسیسات از جمله حمام، آب‌انبار و سایر موارد را داشته باشد.
برشان خاطرنشان کرد: تمام قنات‌های استان در ایران باید شناسایی و آسیب‌شناسی شود.
پرونده ثبت جهانی قنات شاهیک آماده است
حسن رمضانی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسانجنوبی امروز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس از بیرجند، اظهار داشت: در سطح کشور قنات زیادی وجود دارد که برخی از آن‌ها در آثار ملی ثبت می‌شود.
وی با بیان اینکه ثبت ملی قنات منوط به داشتن ویژگی خاص است، تصریح کرد: این ویژگی‌ها در مورد قنات بلده فردوس وجود داشته و ثبت جهانی شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسانجنوبی ادامه داد: قنات بلده فردوس از سیستم مدیریت مردمی خوبی برخوردار بوده که در سطح کشور و دنیا بی‌نظیر می‌باشد و بهره‌برداری از آب آن ریشه در تاریخ دارد و از دوره صفویه ساختار مردمی آن شکل گرفته است.
رمضانی با بیان اینکه پرونده ثبت جهانی قنات شاهیک آماده شده است، گفت: بالای زمین در گذشته‌ای دور بندهایی را ایجاد کردند که به آبدار شدن قنات کمک می‌کند.
وی با بیان اینکه قنات بشرویه به لحاظ طول قنات وجه تمایزی با سایر قنوات دارد، افزود: قنات شاهیک نیز تا زمانی که به لحاظ ریزش آب نداشت پرونده ثبت در کشور مطرح بود و برای ثبت جهانی باید دایر باشد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسانجنوبی بحث قنوات در ایجاد تمدن و زندگی در استان را موضوع جدیدی دانست و اضافه کرد: این موضوع در حوزه طبس انجام شده و در بشرویه در حال انجام است.
قنات قصبه بیرجند فاقد آبدهی
رمضانی تنها قنات بیرجند که دارای برجستگی بوده را قنات قصبه دانست و تصریح کرد: این قنات در حال حاضر آبدهی ندارد و اگر آبگیری داشت ظرفیت خوبی برای ثبت ملی است.
وی با بیان اینکه بالغ‌بر ۳۰ هزار قنات در کشور وجود دارد، یادآور شد: همه آن‌ها را نمی‌توان در فهرست میراث ملی ثبت کرد و هر بنای قدیمی در فهرست آثار ملی ثبت نمی‌شود و باید برجستگی داشته یا رویداد تاریخی در آن اتفاق افتاده یا بنای فردی با تمدن فرهنگی باشد
