آرامگاه و باغ‌موزه نادری یکی از بناهای برجسته و شناخته شده‌ای است که به یادبود نادرشاه افشار در مشهد بنا شده است و پس از حرم امام رضا (ع) و آرامگاه فردوسی، بیشترین میزان بازدید زائران و مسافران سالانه این شهر را دارد و این نمایانگر اهمیت تاریخ پرافتخار و غرورآفرین ایران برای بازدیدکنندگان است.
به گزارش پایگاه خبری بازتاب خراسان، بنای بتنی رنگ، زیبا و دیدنی نادری در باغی به مساحت حدود ۱۴ هزار و ۴۰۰ متر مربع در ضلع شمال غربی چهارراه شهدای مشهد واقع شده است و با وجود مجسمه‌هایی زیبا و نیز موزه غنی و دیدنی موجود در میانه باغ، جاذبه‌ای با رنگ و بوی تاریخ برای شهر مشهد محسوب می‌شود.
نادرشاه افشار از پادشاهان قدرتمند ایران زمین بود که برای بازپس گرفتن و گسترش مرزهای سرزمین ایران عمر و جوانی اش را صرف جنگ‌های مختلف با متجاوزان کرد.
مقبره او در مشهد در پارکی سرسبز و بزرگ قرار دارد که تندیس نادرشاه افشار بر فراز اسب در کنار سربازانش در آن خودنمایی می کند. مجسمه بزرگی که قدرت و ابهت نادر را به بیننده القا می کند و با دیدنش صدای فرمان نادر به سربازان ایرانی برای مقابله با متجاوزان از فراسوی تاریخ به گوش می رسد.
سرگذشت نادر
نادر در اوایل قرن یازدهم هجری در شهر درگز خراسان به دنیا آمد و پیش از ۱۸ سالگی در یکی از یورش های ازبکان خوارزم به همراه مادرش اسیر شد، اما از اسارت گریخت و به خدمت حکمران ابیورد (درگز قدیم) در خراسان رفت و با تمهیداتی، چند ناحیه خراسان را کنترل کرد و خود را ' نادر قلی بیک ' نامید.
اصفهان بعد از قتل شاه سلطان حسین توسط افغانها، سقوط کرد و شاه تهماسب دوم پسر سلطان حسین در قزوین به پادشاهی رسید و نادر با توجه به نفوذ خاندان صفوی به او پیوست و سردار سپاهش شد. افغانها را شکست داد و خراسان را تصرف کرد و سپس روسها را از شمال ایران راند.
نادرشاه بعد از معاهده صلح تهماسب شاه با عثمانی، به این بهانه وی را از سلطنت خلع و پسرش را منصوب کرد و خود را نایب السلطنه خواند و با عثمانی ها وارد جنگ شد و در نهایت به پادشاهی ایران رسید.
نادر در جنگ کرنال، هندی ها را شکست داد و دهلی را به تصرف خود درآورد و با غنائم فراوانی از هند به ایران بازگشت. غنائمی که ۱۰ برابر بیشتر از بیشترین درآمد سالانه دوران صفوی بود.
نادر افشار که در اواخر عمر خود بسیار تندخو و بدبین شده بود پسر خود را کور کرد و در نهایت به دست سردارانش به قتل رسید.
بنای آرامگاه نادری
نادرشاه افشار دستور داده بود برایش آرامگاهی کوچک در بالا خیابان مشهد بسازند که بدین منظور در سال ۱۱۴۵ هجری قمری در مجاور چهارباغ شاهی و روبه روی حرم امام رضا(ع) بنایی از خشت و گل ساخته شد.
در اواخر عهد قاجار، قوام‌السلطنه آرامگاه جدیدی برای نادر ساخت و دستور داد استخوان های او را از تهران به این مقبره بیاورند. سال ۱۳۳۵ خورشیدی از مهندس سیحون درخواست شد تا آرامگاهی مناسب شان و منزلت این پادشاه طراحی کند لذا سال بعد کار ساخت این آرامگاه شروع شد و در سال ۱۳۴۲ به همت انجمن آثار ملی ایران در محل کنونی باغ نادری بازگشایی شد.
طرح و معماری این بنا و فضای آرامگاه نیز چون خود نادرشاه افشار، بسیار باصلابت و متفاوت است. طراحی بنا بر اساس ۲ شکل مربع و مثلث صورت گرفته است. ساختمان، دارای تالار مقبره و ۲ موزه است که یکی به نمایش جنگ افزارهای زمان نادر و دیگری برای نشان دادن سلاح های پیش از پادشاهی نادر اختصاص یافته است.
مجسمه نادرشاه افشار چنانکه گفته شد بر فراز برجی بلند در حالی که سوار بر اسب است و به سپاهیانش فرمان می دهد، طراحی و ساخته شده است. سنگ مزار نادر در تالار مربعی شکل این بنا و در گوشه آن در پناه ۲ دیوار قرار دارد.
مصالح این بنا از سنگهای خشن و سخت گرانیت کوهسنگی مشهد تهیه شده است و پوشش کلی مقبره تداعی کننده چادر عشایری است یعنی جایی که زندگی نادر در آن آغاز و پایان یافت.
موزه نادری
موزه نادری دارای ۲ تالار است که اولین تالار به نمایش اشیای مختلف و آثار تاریخی دوره افشاریه اختصاص یافته است و در دومین تالار انواع سکه، ظروف و دیگر اشیای اهدایی از دوره صفویه تا دوران معاصر قرار داده شده است.
در گوشه شمالی آرامگاه نادر هم مزار کلنل "محمدتقی پسیان" قرار دارد. لوله توپ جنگی متعلق به زمان سلطنت نادر هم در نزدیکی برج آرامگاه قرار دارد که غنیمت جنگی دلیرمردان ایرانی از متجاوران پرتغالی در آن زمان است.
پایان مرمت مجسمه نادر
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: اقدامات حفاظتی و بازسازی مجسمه مجموعه تاریخی فرهنگی نادری مشهد در آستانه نوروز به اتمام رسید.
احسان زهره‌وندی افزود: این اقدامات شامل فن شناسی، آسیب شناسی، تثبیت و استحکام بخشی و مطالعات آزمایشگاهی است.
وی ادامه داد: این اقدام مرمتی با همکاری پژوهشکده مرمت پژوهشگاه وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انجام شده است.
زهره‌وندی گفت: در مطالعات اخیر علاوه بر پاک‌سازی و تثبیت، مطالعات مکمل میکروسکوپی بیرون و داخل مجسمه، آنالیز دستگاهی، میزان سنجی تنش و مقاومت، تحمل فشار باد، اسکن لیزر، بررسی اتصالات و مطالعات تطبیقی صورت پذیرفت.
او افزود: مجسمه برنزی نادر، سوار بر اسب بر سکوی ۱۷ متری در مجموعه باغ موزه نادری را ابوالحسن صدیقی طراحی و در کارخانه برونی ایتالیا قالب ریزی و در سال ۱۳۴۸ نصب شده که این اثر در تاریخ ۱۸ آذرماه ۱۳۵۴ به شماره ثبت ۱۱۷۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
